بسمه تعالی

«توجه به خواست مردم» و «صیانت از آراء آنان در انتخابات» همواره یکی از اصلی ترین موضوعات مورد توجه و تاکید رهبر معظم انقلاب اسلامی بوده است. ایستادگی در مقابل توطئه ی «ابطال انتخابات» در سال 88 یکی از جلوه های آشکار این مساله بوده است. پس از این انتخابات نیز رهبری با طرح کلیدواژه ی «حق الناس» بر ضرورت امانت داری نسبت به آراء مردم تأکید کردند؛ موضوعی که با برخی برداشت های نادرست و تکرارهای نابه جا روبرو شد و حضرت آیت الله خامنه ای جهت تبیین صحیح آن مباحثی را مطرح کردند.
*متن کامل این گزارش که در پایگاه اطلاع رسانی khamenei.ir منتشر شده به این شرح است:

*تصویر اول: چرا تردیدافکنی می کنید؟
«انتخابات به فضل الهی و به حول و قوه ی الهی انتخابات سالمی است. من میبینم بعضیها در انتخاباتی که دو سه ماه دیگر انجام خواهد گرفت، از حالا شروع کرده اند به خدشه کردن. این چه منطقی است؟ این چه فکری است؟ این چه انصافی است؟… چرا بیخود خدشه میکنند، مردم را متزلزل میکنند، تردید ایجاد میکنند؟»[1]
این بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در اولین روز سال 88 و در بارگاه نورانی امام رضا (علیه السلام) در پاسخ به فعالیت جریانی بود که از چند ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری خط تبلیغاتیِ «تخریب سلامت انتخابات» و زیر سؤال بردن امانت داریِ نظام اسلامی نسبت به آراء مردم را در دستور کار قرار داده و «تردیدافکنی» را به عنوان راهبردی اساسی پیگیری می کرد. رهبر انقلاب «هدفِ دشمن» را از بین بردن «پشتوانه ی مردمی نظام» معرفی کرده و نسبت به تحقق این هدف توسط جریانات داخلی هشدار دادند:
«دشمن با همین حضور شما، با همین انتخاب شما [ملت ایران] مخالف است. میخواهند پشتوانه ی نظام را که مردم هستند و آراء مردم است، از نظام بگیرند؛ میفهمند چه کار دارند میکنند. وای به حال آن کسانی که نادانسته، از روی غفلت، همان حرف آنها را تکرار کنند و همان مقصود آنها را در داخل تحقق ببخشند.»[2]
هرچند رهبر انقلاب با تکیه بر تجربیات و سوابق درخشان نظام در برگزاری انتخابات سالم و توأم با حفاظت از رأی مردم در دوره های مختلف، بر سلامت سازوکار انتخابات تأکید کرده و همگان را به پرهیز از «تردیدافکنی و تخریب فضای انتخابات» توصیه می کردند اما گویی قرار بود «تقلب» اسم رمزِ جریان آشوب و اغتشاشِ پس از انتخابات شده و با این بهانه کشور را تا «لبه ی پرتگاه»[3] ببرند.
با نزدیک شدن به روز برگزاری انتخابات بر آتش تردیدافکنی بیش از پیش دمیده شد و از آخرین ساعات رأی گیری در حوزه های انتخابیه فضای تشویش و تخریب کلید خورد و اینگونه «فتنه» وارد فاز عملیاتی شد. فتنه ای که بهانه و حیله ی تبلیغاتی اش «تقلب» بود اما باطنش برنَتابیدن «رأی مردم». اما در میان همه ی این هیاهوها و فضاسازی های مخرب، رهبر انقلاب با اشاره به اینکه «سازوکارهای قانونی انتخابات در کشور» اجازه ی تقلب را نمی دهد بر «حفاظت نظام از رأی مردم» تأکید کرده و صراحتاً اعلام کردند زیر بار «بدعتهای غیرقانونی» برای «نادیده انگاری آراء مردم» نخواهند رفت:
«مردم اطمینان دارند؛ اما برخی از طرفداران نامزدها هم اطمینان داشته باشند که جمهوری اسلامی اهل خیانت در آراء مردم نیست. سازوکارهای قانونی انتخابات در کشور ما اجازه ی تقلب نمیدهد… بنده زیر بار بدعتهای غیرقانونی نخواهم رفت. امروز اگر چهارچوبهای قانونی شکسته شد، در آینده هیچ انتخاباتی دیگر مصونیت نخواهد داشت.»[4]
راهبرد حضرت آیت الله خامنه ای «صیانت همه جانبه از خواست و رأیِ جمهور مردم» و «حراست از سازوکار انتخابات» در مقابل جریانِ زیاده خواه و فتنه گر بود. بر این اساس «ابطال انتخابات تحت فشارِ اردوکشی خیابانی» را «شروع دیکتاتوری» دانسته و نسبت به «محاسبات غلط» بعضی افراد هشدار دادند:
«این تصور هم غلط است که بعضی خیال کنند با حرکات خیابانی، یک اهرم فشاری علیه نظام درست میکنند و مسئولین نظام را مجبور میکنند، وادار میکنند تا به عنوان مصلحت، زیر بار تحمیلات آنها بروند… تن دادن به مطالبات غیرقانونی، زیر فشار، خود این، شروع دیکتاتوری است. این اشتباه محاسبه است؛ این محاسبه ی غلطی است.»[5]
هرچند توصیه ها و تذکرات حضرت آیت الله خامنه ای برای حرکت در مسیر قانون و احترام به رأی مردم با مخالفت و معارضه ی برخی افراد و جریانات سیاسی روبه رو شد اما رهبری با «حفاظت از آراء مردم» دفاعی تمام عیار از جایگاه، نقش و خواست مردم در چهارچوب مردم سالاری دینی به عمل آورده و اجازه ی خدشه در «پایه های جمهوریت نظام» را ندادند:
«یکی از اساسی ترین حرفهائی که در این انتخابات ملت ما زد -و در واقع باید گفت انقلاب ما زد- این بود که جمهوریت خودش را با فریاد قوی اثبات کرد. در واقع این حضور هشتاد و پنج درصدی، پُتک جمهوریت بود بر سر دشمنانی که دائم علیه انقلاب هِی حرف زدند، علیه اسلام حرف زدند، در پایه های جمهوریت نظام به خیال خودشان خدشه کردند. آن حضور قوی، نشان دهنده ی این معنا بود.»[6]

* تصویر دوم: رأی مردم حقّ النّاس است
چند سال بعد از انتخابات 88 و فتنه ی پس از آن کشور و مردم در آستانه ی انتخابی دیگر قرار گرفتند. رهبر انقلاب با تأکید بر شکل گیری «حماسه ی سیاسی» بر حضور مردم در عرصه ی انتخابات تأکید کرده و سلایق و جریان های مختلف را به حضور در عرصه ی انتخابات فراخواندند:
«در انتخابات، همه ی سلیقه ها و جریانهای معتقد به جمهوری اسلامی باید شرکت کنند؛ این، هم حق همه است، هم وظیفه ی همه است. انتخابات مال یک سلیقه ی خاص، مال یک جریان فکری و سیاسیِ خاص نیست. همه ی کسانی که به نظام جمهوری اسلامی و به استقلال کشور معتقدند، به آینده ی کشور اهمیت میدهند، دلشان برای منافع ملی میسوزد، باید در انتخابات شرکت کنند. رو گرداندن از انتخابات، مناسب کسانی است که با نظام اسلامی مخالفند.»[7]
اما در عین حال «تمکین در برابر قانون و رأی مردم» را عامل جلوگیری از حوادثی چون فتنه ی 88 دانستند:
«در مسئله ی انتخابات و غیرانتخابات، همه باید تسلیم رأی قانون باشند؛ در مقابل قانون تمکین کنند. آن حوادثی که در سال 88 پیش آمد -که برای کشور ضرر داشت و ضایعه آفرین بود- همه از همین ناشی شد که کسانی نخواستند به قانون تمکین کنند؛ نخواستند به رأی مردم تمکین کنند. ممکن است رأی مردم برخلاف آن چیزی باشد که منِ شخصی مایل به آن هستم؛ اما باید تمکین کنم. آنچه که اکثریت مردم، اغلبیت مردم آن را انتخاب کردند، باید همه تمکین کنند؛ همه باید زیر بار بروند.»[8]
با این زمینه سازی از سوی حضرت آیت الله خامنه ای، فضا برای انتخاباتی پرشور و رقابتی در چهارچوب نظام فراهم شد و سلایق گوناگون در عرصه ی انتخابات حضور یافتند. در ادامه ی همین روند، رهبری در روز انتخابات و خطاب به مسئولان برگزاری انتخابات رأی مردم را «حق الناس» دانسته و نسبت به «حفظ امانت» در این مسئله تأکید کردند:
«من به این حضرات محترمی که مسئولان صندوقها و مسئولان بازشماری و قرائت آراء و اینها هستند، یک توصیه به این عزیزان دارم و آن این است که بدانند رأی مردم امانتی است دست آنها و حقّ النّاس است؛ یعنی حفظ امانت در این مسئله، حقّ النّاس است. همان طور که میدانید حقّ النّاس را انسان بیشتر بایستی رعایت کند و خروج از عهده ی حقّ النّاس سخت تر است از خروج از عهده ی حقّ الله. لذا است که خیلی باید در این زمینه توجّه کنند.»[9]
هرچند طرح این موضوع در انتخابات سال 92 مسئله ی جدید و تازه ای نبود و اساساً مهم ترین موضع گیری ها و اقدامات رهبری در سال 88 و در مقطع انتخابات و حوادث پس از آن نیز معطوف به صیانت از همین «حق الناس» بود اما با این وجود برخی افراد و جریانات سیاسی با «تفسیر به رأی» و برداشت های ناصواب و متناسب با خواست ها و منافع شخصی و جناحیِ خود، شروع به «سوء استفاده» کردند.

* تصویر سوم: از رأی مردم دفاع خواهم کرد
با فاصله گرفتن از فضای انتخابات ریاست جمهوری در سال 92 متأسفانه نه تنها برداشت ها و تفاسیر غلط و انحرافی از مفهوم حق الناس متوقف نشد بلکه در ابعاد جدیدی ادامه یافت. آنچه که رهبری تحت عنوان «عادت بد و مرضِ» خدشه وارد کردن در سلامت انتخابات و تردیدافکنی در مردم از آن یاد می کنند این بار با نوعی سوء استفاده از مفهوم حق الناس نمایان شد. این موضوع باعث شد رهبر انقلاب به تشریح بیشتر موضوع حق الناس پرداخته و ابعاد گوناگون آن را تبیین کنند.
رهبری در اواسط سال 94 با اشاره به حوادث سال 88 «ایستادگی در مقابل ابطال انتخابات» را مصداق دفاع از حق الناس دانسته و به این ترتیب «التزام به نتیجه ی آراء» را هم علاوه بر حفظ امانت نسبت به آراء یکی از ابعاد این موضوع معرفی کردند: «رأی مردم هم به معنای واقعی کلمه حقّ النّاس است… نتیجه ی آراء هم هرچه شد، بایستی به آن ملتزم بود؛ این هم حقّ النّاس است. اینکه ما در سال 88 در مقابل کسانی که اصرار میکردند باید انتخابات باطل بشود ایستادیم، به خاطر همین بود که از حقّ النّاس دفاع کردیم… هر کسی [هم ] برنده ی این انتخابات میشد، ما همین جور می ایستادیم، دفاع میکردیم. بنده از حقّ النّاس دفاع کردم، از حقّ مردم دفاع کردم. باز هم هر وقتی که مردم رأی بدهند -به هر کسی که مردم بپسندند و بپذیرند و رأی بدهند- بنده از رأی مردم دفاع خواهم کرد؛ پشت سرِ مردم خواهم ایستاد.»[10]
در ادامه ی همین بحث، رهبر انقلاب «نظارت استصوابی» شورای نگهبان و «احراز صلاحیّت» نامزدها برای جلوگیری از ورود افراد ناصالح به ارکانِ نظام را از جمله ابعاد حق الناس دانستند:
«شورای نگهبان، چشم بینای نظام برای انتخابات است… بخشی از این حقّ النّاس، همین حقّ رأی شورای نگهبان است؛ همین حقّ نظارت استصوابی و مؤثّر شورای نگهبان است؛ این جزو حق النّاس است، این را باید رعایت کرد، این را باید حفظ کرد.»[11]

* تصویر چهارم: باید به عمق حقّ النّاس برسیم
هرچند بیانات رهبری درباره ی حق الناس بودنِ نتایج آراء و نظارت استصوابی، بخش هایی از موضوع حق الناس در انتخابات را شفاف کرد اما با نزدیک شدن به روزهای انتخابات 94 حضرت آیت الله خامنه ای ابعاد دیگری از این مفهوم را جهت درکِ «عمق موضوع حق الناس» مورد بازشکافی قرار دادند. حضرت آیت الله خامنه ای با تبیین ابعاد گوناگون موضوع حق الناس سعی کردند همگان را به فراتر رفتن از «تکرارِ زبانی» موضوع و دقت به «عُمق» آن توجه دهند:
«عرض کردیم انتخابات حقّ النّاس است؛ این حقّ النّاس امر مهمّی است. خب در زبانها هم زیاد تکرار میشود که فلانی گفته انتخابات حقّ النّاس است و حقّ النّاس است و مدام تکرار میشود؛ منتها خب [باید] به عمق این حقّ النّاس برسیم.»[12]
رهبر انقلاب علاوه بر 3 موردِ «حفظ امانت در جمع آوری و ثبت آراء»، «التزام به نتایج قانونی» و «نظارت استصوابی شورای نگهبان» موارد دیگری چون «فهرست های انتخاباتی» را نیز در تبیین موضوع مورد بحث قرار دادند. از جمله موضوعاتی که در این زمینه توسط ایشان مورد اشاره قرار گرفت بحثِ «حقّ داوطلب» است:
«یک مطلب، مطلب حقّ داوطلب است؛ یکی از حقوق مردم، رعایت حقّ این داوطلبی است که می آید و وارد این میدان میشود و نامزد انتخابات میشود که اگر آدم صالحی است، ما او را رد نکنیم، میدان بدهیم به اینکه او بیاید.»[13]

* تصویر پنجم: انتخابات نشان دهنده اعتماد مردم به نظام است
اما این تأکید رهبری بر موضوع حق الناس در عرصه ی انتخابات و تأکید بر رعایت ابعاد گوناگون آن از کجا نشأت می گیرد؟ با نگاهی به بیانات رهبری در این موضوع می توان ریشه ی این توجه رهبری را در «جایگاه بنیادین مردم در نظام اسلامی» براساس مبانی اعتقادیِ اسلامی دانست که در نظریه ی «مردم سالاری دینی» متبلور شده است:
«مردم سالاری [دینی] به ریشه های دمکراسی غربی مطلقاً ارتباط ندارد. این یک چیز دیگر است… خود این مردم سالاری هم متعلق به دین است… یک سر مردم سالاری عبارت است از این که تشکل نظام به وسیله ی اراده و رأی مردم صورت گیرد؛ یعنی مردم نظام را انتخاب می کنند، دولت را انتخاب می کنند، نمایندگان را انتخاب می کنند، مسئولان اساسی را به واسطه یا بی واسطه انتخاب می کنند.»[14]

*راساس این مبنا، حضرت آیت الله خامنه ای در دوره های مختلف از خواست و رأی مردم حفاظتی تمام عیار به عمل آوردند و زمینه سازِ اعتماد بیش از پیش مردم به نظام اسلامی شدند. تبلور این اعتماد، عرصه ی انتخابات و حضور مردم در پاس صندوق های رأی به دعوت رهبری است:
«انتخابات نشان دهنده ی اعتماد مردم به نظام است… [مردم نشان دادند] به نظام اسلامی پایبندند، به آن اعتماد دارند، به ندای او -که میگوید من صندوق رأی گذاشتم، بیائید رأی خودتان را بدهید و برنامه را تنظیم کنید- پاسخ میدهند و می آیند وارد میدان میشوند.»[15]

این اعتماد مردم بار دیگر در انتخابات 94 و در پاسخ به «فراخوان نظام اسلامی» نمایان شد. مردم ایران اسلامی با «لبیک عمومی» به فراخوان نظام، «پرشور و با نشاط» در انتخابات حضور یافتند و بار دیگر «چهره ای درخشان و پر اقتدار از مردم سالاری دینی» را به جهانیان نشان دادند. در اینجا بود که اهمیتِ «استحکام مقرّراتِ زمینه ساز» این رویداد پرشکوه بار دیگر بر همگان روشن شد و ملت ایران به خود بالید:
«ایران اسلامی به ملت خود می بالد و به استحکام مقرّراتی که این فرصتهای مغتنم را برای قد برافراشتن و تجدید قوای ملی فراهم آورده است، سر می افرازد. اینجانب وظیفه ی خود می دانم که از این لبیک عمومی به فراخوان نظام اسلامی سپاسگزاری کنم و پاداش و هدایت الهی برای مردمی که این جمعه ی پر کار و پر شکوه را آفریدند مسألت نمایم.»[16]

[1] - بیانات در دیدار زائران و مجاوران بارگاه حضرت علی بن موسی الرضا 1388/1/1
[2] - بیانات در بیستمین سالگرد رحلت امام خمینی (ره) 1388/03/14
[3] - بیانات در دیدار دانشجویان، 1392/5/6
[4] - خطبه های نماز جمعه ی تهران 1388/03/29
[5] - خطبه های نماز جمعه ی تهران 1388/03/29
[6] - بیانات در دیدار اعضای هیئت دولت 1388/06/16
[7] - بیانات در حرم مطهر رضوی در اولین روز سال 1392 1392/01/01
[8] - بیانات در حرم مطهر رضوی در اولین روز سال 1392 1392/01/01
[9] - بیانات در گفت وگو با خبرنگاران صداوسیما پس از شرکت در انتخابات 1392/03/24
[10] - بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم 1394/06/18
[11] - بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم 1394/06/18
[12] - بیانات در دیدار ائمه جمعه سراسر کشور 1394/10/14
[13] - بیانات در دیدار ائمه جمعه سراسر کشور 1394/10/14
[14] - بیانات در دیدار کارگزاران نظام 1379/09/12
[15] - بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری 1390/12/18
[16] - پیام رهبر انقلاب به مناسبت حضور پرشکوه مردم در انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری 1394/12/09

منبع: دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری

تهیه کننده: طاهره حاجیلو