پژوهشی با موضوع «عوامل تکامل و انحطاط اخلاقی انسان از دیدگاه قرآن» می باشد.
تکامل در لغت به معنای ،رو به کمال رفتن ،به کمال رسیدن ،به تدریج کامل شدن است. ودر اصطلاح؛ تکامل یعنی مرحله ای که همۀ آثار و خواص مورد انتظار به فعلیت و شکوفایی می رسد .کمال انسان در آراسته شدن به فضایل و نیکی های اخلاقی،رفتاری و کمال فکری و عقلانی و در نهایت «قرب به خداوند»می باشد.
واژه انحطاط در لغت به معنای فرو رفتن ،فرو آمدن ،پست شدن ،به پستی گراییدن ،بزیر آمدن است.و در اصطلاح ، انحطاط انسان به معنای سقوط از مرتبه ی اعلی و یا به انحراف کشیده شدن آدمی از مسیری است که اورا به قرب الهی می رساند.
نیز انسان در لغت از (إنس)گرفته شده ،چون هر کس که با او دوستی کند.الفت می گیرد و در اصطلاح ،مظهر اسم اعظم و جامع همۀ حقایق است.تمام حقایق عالم هر چند در بیرون از نشئه انسان از هم جدایند.اما در نهان در او جمع و مأنوس هستند .
واژه قران در لغت ،جمع کردن ،قرائت کردن است. و در اصطلاح آخرین پیام خداوند و بزرگترین گوهر گرانبهای به جا مانده از پیامبر گرامی اسلام ، حضرت محمد(صل الله علیه و آله و سلم)می باشد.که از طریق وحی برقلب پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم)نازل گردیده است.
بارزترین مقامی که خداوند برآدمی مقدر فرموده است،مقام خلیفة الهی است.که مقصود آن است که آدمی در صورت کمال انسان مسیر الهی ،آینه تمام نمای خداوند سبحان خواهد شد.ودر امرخدا نمایی از سویی خداوند ،خلافت و نیابت دارد.تا آنانی که از ادراک و شهود بی واسطه حق عاجزند با وساطت انسان کامل بتوانند به حد ظرفیت خویش در خدا بینی و ظرفیت انسان کامل در خدا نمایی به شهود حق و مشاهدۀ رب العالمین نائل آیند.و با این بیان ، حقیقت خلافت و جانشینی انسان،به مظهریت خدای سبحان باز خواهد گشت.همچنان که قرآن آیات بسیاری را در این زمینه بیان نموده است.
هدف از ارائه این تحقیق ؛آشنا نمودن جویندگان حقیقت و کسب اطلاعات جامع و مفید در رأستای این پژوهش و تبیین هدف و مقام والای انسان در جهت کسب کمالات لازم برای رسیدن به قرب الهی است.ونیزاخذ انگیزه بالا برای رسیدن به تکامل اخلاقی و رهایی ازنقطه مقابل آن یعنی انحطاط اخلاقی می باشد.
سؤالاتی که در این پژوهش در پی پاسخ گویی به آن ها هستیم .عبارتنداز:قرآن چه نقشی در تعیین مسیر حرکت به سوی کمال رادارد؟راه شناخت انسان کامل از دیدگاه اسلام چه می باشد؟ عوامل ترغیب کننده ای انسان به سوی کمال و سعادت و رهایی از انحطاط اخلاقی در چیست؟ عوامل بازدارنده ای انسان ازرسیدن تکامل اخلاقی چه می باشد؟

پژوهش حاضر ،مشتمل بر چهار بخش می باشد:بخش اول مشتمل بر دو فصل ،در فصل اول به کلیات تحقیق پرداخته شده و در فصل دوم مفاهیم تحقیق ،وبخش دوم ،نیز متشکل از دو فصل می باشد، فصل اول مبانی تحقیق ، در زمینه ی گوهر وجودی انسان در آفرینش ،ملاک انسانیت از دیدگاه قرآن ،قرب الهی هدف آفرینش انسان و در فصل دوم مباحث مقدماتی ازجمله ،راه شناخت انسان کامل از نظر اسلام ، نقش قرآن در تعیین مسیر حرکت به سوی کمال،فرق کمال وتمام ،لزوم هماهنگی در رشد ارزش ها مورد بررسی قرار گرفته است.بخش سوم نیز مشتمل بر دو فصل است در فصل اول به عوامل درونی تکامل اخلاقی و در فصل دوم به عوامل بیرونی تکامل اخلاقی پرداخته شده است.دربخش چهارم ،به عوامل انحطاط اخلاقی پرداخته به طوری که در فصل اول عوامل درونی انحطاط اخلاقی و در فصل دوم عوامل بیرونی انحطاط اخلاقی را مورد بررسی وپژوهش قرار می دهد ،بیان خواهد شد.
کلید واژه ی این تحقیق عبارت است از:تکامل و انحطاط انسان،تکامل اخلاقی و انحطاط اخلاقی .
خلاصه این که از آنجا که انسان یک موجود برتر در نظام آفرینش است و قرآن هم آفرینشش را هدفدار می داند و هدف از خلقت انسان رسیدن به تکامل و قرب الهی است در این پژوهش غرض از بیان عوامل تکامل و انحطاط انسان از دیدگاه قرآن انسان،راهنمایی انسان به جایگاه خلیفة اللهی اش و یادآوری هدفی از خلقتش مد نظر بوده است می باشد.

محقق: زهرا ربانی /1395